Tıbbi bir acil durum, solunum sıkıntısı, yüksek ateş veya başka bir durumla karşılaşırsanız, lütfen hemen 112 acil telefon numarasını arayın. Onlara Covid-19’a maruz kalmış olabilecek durumunuzu bildirdiğinizden emin olun.

Aniden ortaya çıkıp insanlığı bilinmezlerin ortasında bırakan koronavirüs hakkında güncel doğru bilgileri okuyup öğrenmeye çalışıyorum. En çok aldığım sorular:

1-) Uyku apnesi daha hızlı koronavirüs kapmama neden olur mu?

2-) CPAP cihazı koronavirüs tedavisinde kullanılır mı? / CPAP kullanmaya devam edecek miyim?

3-) CPAP cihazı Covid-19 olmama neden olur mu?

Bu soruların cevapları az çok CPAP cihazı çalışma mantığı ve uyku apnesinin fizyolojik etkilerini bilmemden dolayı cevap veriyordum.

Sabah okuduğum Dr.Ayşegül Çoruhlu‘nun kaleme aldığı “Korona virüsü neden bu kadar kolay bulaşıyor?” yazısını okuduktan sonra bu yazıyı yazmaya karar verdim.

Yazının detaylarına girmeden Koronavirüs’den korunmanın yollarını tekrardan hatırlatmak isterim.

Sağlıklı kişilerin açık havaya çıktıkları zaman maske ile solunum yollarını kapatmaları gerekmektedir.

Alerjik bile olsa öksürük, hapşırığı olan ve ateşli kişilerin toplu alanlara girecekleri zaman maske kullanmaları çok daha önemlidir.

Kapalı alanlarda çok sayıda kişi ile bir arada bulunacak kişilerin maske takmaları, olası hasta ile karşılaşma açısından anlamlı olabilir.

Yüzeylerden bulaşmanın önemi daha çok anlaşıldığı için evinden dışarı çıkan herkesin ortak alanlarda yüzeylere dokunduktan sonra yüz, göz ve ağızlarına dokunmamaya özen göstermeleri çok önemlidir.

Dışarıda zaman geçiren herkesin sık sık ellerini yıkamaları, su ve lavaboya ulaşamama durumunda alkol ile (en kolay bulunan %60’lık kolonya) el dezenfeksiyonu yapmaları, hasta kişilerle karşılaştıkları zaman daha çok ellerini yıkamaları koruyucudur.

Ilık su ile boğaz gargarası yapılması ve bol ılık sıvı tüketilmesi virüsün yerleşmesini engelleyebilir.

İyi beslenme, açık havada bulunma, kapalı alanların havalandırılması, egzersiz, uyku düzenine dikkat edilmesi genel sağlığın artması ve virüsün yerleşmesinin azalmasına etki eder.

Dar alanda bulunmayı arttırdığı için mümkün olduğunca asansör yerine merdiven kullanımı daha güvenlidir.

Hastalık belirtileri başladığı zaman mutlaka sağlık kuruluşuna başvurmak giderken de maske takmak çok önemlidir.

Güncel Durum

John Hopkins Üniversitesi COVID-19 Küresel Yayılım Paneli

Hepimizin bildiği fakat hatırlatmakta fayda gördüğüm bilgileri paylaşarak konumuzun daha anlaşılabilir hale gelmesini sağlamak istiyorum.

Uyku Nedir?

Yaşamımızın yaklaşık olarak 1/3’ü uykuda geçer. Uyku genel kanının aksine basit bir dinlenme değildir. Uyku; aktif, kompleks, organize, amacı tam olarak bilinmeyen esansiyel bir durumdur. Uykunun organizma için yaşamsal olduğu bilindiği halde, görevlerini tam olarak belirlemek henüz mümkün olmamıştır.¹

Obstrüktif Uyku Apnesi Sendromu

Obstruktif uyku apne sendromu, uyku sırasında en az 10 saniye solunumun durmasını takiben gelişen kan oksijen saturasyonunda düşme, sonrasında oluşan uyanıklık reaksiyonu ve solunumun düzelmesi ile karakterize ataklarla seyreden bir sendromdur.

Obstrüktif Uyku Apne Nasıl Olur?

Soluk alma esnasında üst havayollarına ulaşan basınç kaslar tarafından karşılanmakta ve üst havayolunda bir çökme gerçekleşmemektedir. Eğer bu kasların aktivitesinde bir bozukluk varsa çökme sonucu apne gelişmektedir.²

Burun ucu ve ağız içinden nefes borusuna kadar uzanan üst havayolunu daraltan her türlü patoloji (bademcik büyümesi, büyük küçük dil, dil kökünde büyüme) nefes almak için daha fazla negatif basınç oluşmasına neden olur. Bu durum da obstrüktif apneye neden olmaktadır.²

Derin uykuya dalma ve kas tonusunun iyice azalması sonrasında, daralmış üst havayolundaki hızlanmış inspirasyon havası, havayolu çeperinde daha fazla negatif basınç oluşturmakta ve emme kuvveti oluşturmaktadır. Bu emme kuvveti, havayolunu açık tutmaya çalışan kas tonusunu aşınca, o bölgedeki havayolunda çökme olmakta ve apne gelişmektedir.²

Uyku Apne Sendromunun Diğer Hastalıklarla İlişkisi

Uyku apne sendromu hipertansiyon, kanda pıhtılaşmanın artması, damarlarda kalınlaşma, aritmi, koroner arter hastalığı, konjestif kalp yetmezliği, felç, aksonal periferik nöropati ve diabetes mellitus ile ilişkili olduğu bilinmektedir.^3-4

Yazımın başında aldığım soruların başlıcalarını yazmıştım. Genel hafızamızı tazeledikten sonra şimdi asıl konumuza dönebiliriz. Bu sorulara karşı verilen cevapların bu bilinmezlik deryasında sürekli gelişmekte olduğunu benimde yeni bilgiler öğrendikçe yazmaya çalışacağımı bu süreçte en büyük önlemin kendimizi izole etmek olduğunu tekrar hatırlatmak isterim.

Uyku apnesi daha hızlı koronavirüs kapmama neden olur mu?

Cevap, Evet!

Uyku apnesinin tek başına sizi riske attığına dair veri olmamasına karşı farklı hastalıklarla ilişkili olması nedeniyle sizi yüksek risk grubu kişiler arasına sokmaktadır. Tedavi edilmeyen uyku apne sendromuna sahipseniz tüm riskleri taşırsınız fakat CPAP cihazıyla tedavinizi sürdürüyorsanız bu riskleri azaltmış olursunuz.

Ayrıca tedavi edilmemiş uyku apne sendromuna sahip kişilerde kandaki oksijen satürasyonunun düşmesi ayrıca risk oluşturmaktadır. Koronavirüs, hücrelerde  bulunan ve ACE2 olarak adlandırılan reseptöre bağlanarak kendini hücre içine aldırır. Koronavirüs bu ACE2 reseptörlerine bağlanırken bizden de destek alır tabi biz bunu bilinçli olarak yapmıyoruz. Virüs ACE2 reseptörüne bağlandıktan sonra ‘furin‘ olarak adlandırılan bir ‘protein dönüştürücü’ kullanır. Hücrelerimizde bulunan furin virüsün hücreye sıkı sıkıya bağlanmasını sağlar. Furin enzimi insanda akciğer, karaciğer ve ince bağırsak gibi organlarda bulunabiliyor. Virüsün bulaşma hızı ACE2 reseptörlerinin ve furin enziminin çok olmasına bağlıdır denilebilir.⁵

Peki furin neden artıyor?

Furin, özellikle kanda oksijen düştüğünde artar.

Sanırım şimdi tüm bilgiler yerine oturmuştur. Kafanızı biraz karıştırmış olabilirim. Bu kadar bilgiye ne gerek vardı ki diyebilirsiniz; bu kadar bilgiyi vermem bu mekanizmayı öğrenmeniz için değil bu bilgilerle tam olarak anlaşılabilir olabilmek için verdim.  

Uyku apne sendromu –> Düşük oksijen seviyesi –> Furin enziminde artış –> Koronovirüs bağlanma kapasitesinin artması

CPAP cihazı koronavirüs tedavisinde kullanılır mı? / CPAP kullanmaya devam edecek miyim?

Cevap, Hayır!

CPAP cihazı kullandığınızı varsayarak bu soruya cevap vermek istiyorum. CPAP cihazı sadece bir şeyi, obstrüktif uyku apnesinizi tedavi etmek için kullanılır. Doğru soru şu olmalıdır, CPAP cihazımı kullanmazsam ne olur? Hepimiz sağlıklı kalmak istiyoruz ve sağlığın temel direkleri sağlıklı beslenme, egzersiz ve iyi bir gece uykusu olduğunu da biliyoruz. Buradaki bizi ilgilendiren iyi bir gece uykusundan kastımız tabi ki çok uyumak(10-11 saat ve daha fazlası) değil doğru miktarda kaliteli uykudur. Uyku apne sendromuna sahipseniz ve CPAP cihazını olmasına rağmen kullanmıyorsanız, bağışıklık sisteminizi daha da zayıflatacaksınız. Eğer koronavirüsünüz varsa veya koronavirüs ve herhangi bir virüs bulaşmasından endişe ediyorsanız, kesinlikle daha fazla riske sahip olursunuz.

Bir sözümde teşhis koyulmuş CPAP kullanması uygun görülmüş kişilere olacak. Kimi zaman estetik kaygılarla, çoğu zamanda maddi zorlukları ve iş yoğunluğunu bahane ederek  yani umursamaz tavırlarla tedavilerini ertelemeleri beni çok üzmektedir. Bu bahaneler oldum olası saçma gelmiştir. İş yoğunluğundan bahsediyoruz bugün yaşadığımız durum ortada sağlık olmazsa işte olmaz. Geçim sıkıntısı, maliyetlerden bahsediyoruz sağlığınız yoksa işin ve paranın önemi kalmaz. Siz sağlıklı olup çalışamaz duruma gelirseniz, eşinize, çocuklarınıza, ailenize bakacak kimse kalmaz ve bu durumun oluşturduğu maliyet altından kalkamazsınız. Teşhis koyulmuş, tedavisi belirlenmiş ve bunu erteliyorsunuz aklım almıyor açıkçası, koronavirüs riski hayatımıza yeni girmiş olmasına rağmen uyku apne sendromunun size getirdiği riskler daha büyüktür. Kalbinizde, beyninizde yani vücudunuzda kalıcı etkiler bırakmak istemiyorsanız biran önce tüm kaygılarınızı bir kenara koyarak tedavinize başlamalısınız.

Cevap, Evet!

CPAP cihazını kullanmayı bu dönemde bırakmayı aklınızdan bile geçirmeyin. Bu sorunun cevabını yukarıdaki bilgileri okuduysanız fazlasıyla almış olursunuz.

Peki, “Koronavirüs bulaştı bu durumda CPAP cihazı kullanıma devam edilmeli mi?” bu sorunuzun cevabı doktorunuzdadır. Size uygulanan tedavi yöntemleri oldukça kompleks olabilmektedir. Bu konuda mutlaka doktorunuza danışın….

CPAP cihazı Covid-19 olmama neden olur mu?

Cevap, Hayır!

Bu zamana kadar CPAP cihazı kullanımının koronavirüs bulaşmasına neden olduğuna dair bir çalışma görmedim. CPAP cihazı şahsi olarak ve izole olan ortam olan evlerimizde kullanıyoruz. Burada önemli olan ekipmanlarınızı daha sık temizlemek ve başka birini kullanımına izin vermemektir. Temizlik esnasında kesinlikle herhangi bir kimyasal kullanmayın. Normalde maske ve hortumunuzu haftada bir bebek şampuanıyla ılık suda yıkamayı öneriyoruz. Salgın sürecinde kendinize göre daha sık temizlik yapabilirsiniz.

Koronavirüsüm varsa, CPAP cihazı virüsü ciğerlerime doğru sürükler mi?

Cevap, Hayır!

CPAP cihazının virüsü akciğerlerin içine iteceğini belirten herhangi bir veri yoktur. Fakat koronavirüs olmanızdan şüpheleniyorsanız, cihazla birlikte farklı izole bir odada yatmalısınız. CPAP cihazı kullanımını sağlayan maskelerde bulunan hava çıkış delikleri eğer koronavirüse sahipseniz yayılımını kolaylaştırır.

CPAP Cihazımı nemlendiricili mi yoksa nemlendiricisiz mi kullanmalıyım?

Virüslerin kuru havaları sevdiğini biliyoruz. Bununla birlikte uzmanlar nemli havanın nasıl bir etkisi olduğuna dair kesin bir bilgiye sahip değiller. Çoğu uzman yaz aylarında sıcakların gelmesiyle korona yayılımının azalacağı yönünde fikir beyan etmektedir. Burada uzmanlar sıcak havayı geniş anlamda kullanıyorlar, güneş ışınlarının UV etkisi, insanların mesafelerini arttırması, kapalı ortamların azalması vb.

Sonuç

Uzun ve faydalı bir yazı olduğunu düşünüyorum. Aklınızda olan soruları yorum kısmından sorabilirsiniz. Yeni güncel bilgiler öğrendikçe yazıyı uzatabilir ve değiştirebilirim. Herhangi bir hastalık için tedavinize eklemeler ve/veya çıkarmalar yapmayın. Hasta olmadan ilaç kullanmayın, ilaçlar hastalıktan korunmanızı sağlamaz. Doktorunuz önermeden herhangi bir ilaç kullanmayın.

En iyi korunma yöntemi evde kalarak kendinizi mümkün olduğunca korumaktır.

Daha fazla bilgi edinmek isterseniz;

Solunum Cihazı vs Coronavirus [Covid-19] yazımıza göz atın!

Covid-19 olma ve/veya bulaştırma riskinizi azaltmak için, lütfen şu yayınlanmış yönergeleri izleyin:

Covid-19 Nedir? : T.C. Sağlık Bakanlığı

Covid-19 hakkında sık sorulan sorular (nasıl bulaştığı, yaygın semptomları ve nasıl en iyi şekilde önleyebileceğimiz dahil): Dünya Sağlık Örgütü (WHO) – T.C. Sağlık Bakanlığı

Covid-19 bulaşma riski altında olan kişiler :  T.C. Sağlık Bakanlığı

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) Covid-19 hakkında genel efsaneler ve gerçekler

Sağlıklı hijyen: Dünya Sağlık Örgütü (WHO)

Sağlık çalışanları için ipuçları: Dünya Sağlık Örgütü (WHO) – T.C. Sağlık Bakanlığı

Ciddi hastalık riski yüksek kişiler için ipuçları: CDC

Küresel seyahat rehberliği: Dünya Sağlık Örgütü (WHO)

Kısıtlamalar Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü – T.C. Sağlık Bakanlığı

Dünya ve Türkiye’de Covid-19  durumu: John Hopkins Üniversitesi COVID-19 Küresel Yayılım Paneli

İş sağlığı ve güvenliği için önemli hususlar da dahil olmak üzere sağlık çalışanlarının hakları, rolleri ve sorumlulukları: Dünya Sağlık Örgütü (WHO)

Kaynaklar:

1. Shneerson JM. Sleep Medicine: A Guide to Sleep and its Disorders. (Second Edition). 2005;1-22, 229-262.

2. Bondemark LH. Does 2 years’ nocturnal treatment with a mandibular advancement splint in adult patients with snoring and OSAS cause a change in the posture of the mandible? Am J Orthod Dentofacial Orthop. 1999; 116: 621-8.

3. Shneerson JM. Sleep Medicine: A Guide to Sleep and its Disorders. (Second Edition). 2005;1-22, 229-262.

4. Dziewas R, Schilling M, Engel P, Boentert M, Hor H, Okegwo A et al. Treatment for obstructive sleep apnoea: effect on peripheral nerve function. J Neurol Neurosurg Psychiatry.
2007; 78: 295-7.

5. https://www.nature.com/articles/d41586-020-00660-x

6. https://aasm.org/coronavirus-covid-19-faqs-cpap-sleep-apnea-patients/